Doç Dr. Abdulhamit KIRMIZI ile Tarih Yazımı ve Türkiye Üzerine

üNDER Beyo?lu Sohbetleri'nde 08.01.2015 Cuma ak?amy konu?umuz Ystanbul ?ehir üniversitesi Tarih Bölümü Ba?kany Doç. Dr. Abdülhamit Kyrmyzy oldu. Sayyn Kyrmyzy ile Türkiye'nin tarihine ve bugününe dair yapylan uzun sohbetin bazy satyr ba?lary ?unlar oldu:

Bozgunda fetih rüyasydyr bizim gördü?ümüz. Hayaller Ystanbullu imparatorluk, hayatlar Ankaraly ulus-devlet. Ulus-devletin bile hakkyny veremeden imparatorluk hayalleriyle ya?ayanlarymyz var. Gidin eski imparatorluk ba?kentlerine, sokaklaryny dinleyin, çe?itli dillerin konu?uldu?unu duyarsynyz. Ystanbul’daysa sokakta Türkçe’den ba?ka dil konu?ulmaz. Konu?ulsa da zaten dönüp tuhaf tuhaf bakaryz. Gerçi Türkçemiz bile hakkynca konu?ulamyyor, lal ü ebkem kalmy?yz.

Kültürümüz hiç öyle imparatorluk bakiyesi bir kültür de?il. O kadar homojenle?mi?, o kadar kendimiz olmu?uz ve kendimize kalmy?yz ki. Hiç de yetmi? iki millet bir zamanlar bir arada ya?amy?, herkesi kapsayan kucaklayan bir kültür varmy? eskiden demezsiniz. Ymparatorluk da?yldyktan sonra, Cihan Harbi’nde ve sonrasynda, biz ba?kasy olduk. çe?itlilik zenginlik de?ildi artyk, nüfuslary mübadele ettik, olanlary gönderdik, kahrettirdik, göç ettirdik. Sonunda kendi kendimize bir ba?ymyza kaldyk. Ondan sonra her bakymdan kurakla?tyk. Millet olarak dy?aryya kapaly kala kala çorakla?my?yz. Yetmemi?, yerlilik-millilik ady altynda bu çorakly?y yüceltmi?iz.

üniversitelerimizde yabancy hoca istihdam etmek istesek, ister Arap ister Azeri ister Amerikaly ister Alman olsun, devletimizin ?artlary katy ve zor. Oturma izni, çaly?ma izni, çocuklaryn okullary, kom?uluk... Sistemimiz çok fazla esnek de?il. Bu yüzden çok insan kaçyryyoruz, çok insan küstürüyoruz. Aslynda zannetti?imiz kadar misafirperver bir millet de?iliz. Kaliteli i? gücü istiyoruz, istiyoruz ki en iyi hocalar gelsin, rekabet artsyn, her ülkeden en iyisi burada olsun, ama maalesef bunlar ?imdilik hayal.

Osmanly dev?irme sistemini bo?una icat etmemi?, her unsurdan en iyi malzemeyi almy?, kendinde toplamy?. Bu unsurlar, bu renklilik, bu kary?ym ülkenin daha iyi yönetilmesi için, entelektüel olarak, iktisadi olarak, kültürel anlamda bir zenginliktir. Bu yüzden bu unsurlary bugün de ço?altmalyyyz, daha fazla kendimize katmalyyyz. Bu ?ekilde belki ho?görüyü ö?renebiliriz, ufkumuzu geni?letir, kendi iç sorunlarymyzy çözmemizde yardymcy olabilir, mesela Alevi Sünni çaty?masy bile belki bu ?ekilde a?ylabilir.

Muhayyel bir cemaatiz, ayny ?eylere inanarak, ayny kültürde yo?rularak, Müslümanyz diyoruz, Türküz diyoruz, ?uyuz buyuz diyoruz, ayny geçmi?ten geldi?imize inanyyoruz. Bu muhayyel cemaati geni?letebiliriz. Muhtemelen bizim böyle eskiye do?ru kaçmamyzyn, nostaljiye kapylmamyzyn sebebi ?imdi kendimizde bu özgüvenin olmamasy. Bu özgüven olmadykça kucaklayycy, kapsayycy olamayyz. ötekiyle muhatap olmaktan korkaryz.

Osmanly tarihi, evet, unutturulmak istendi, müslümanly?y hatyrlatyyor diye ötekile?tirildi. Buna kar?ylyk ne oldu, el altyndan yer alty edebiyaty gibi, “yalan söyleyen tarih utansyn” okuyarak bilendik. Okullardaki kitaplar kötüleri iyiliyor, iyileri kötülüyor diye dü?ündük, ki öyleydi de kysmen ve oradaki tarihler yalan aslynda ?öyledir böyledir diye bamba?ka ?eylerle beslendik. Bu ?ekilde alternatif bir tarih söylemi olu?tu. Biz alternatif tarihle biraz yanly? da beslendik. Benim ?u an tarih hocasy olarak daha fazla u?ra?tyran Kemalist yalanlardan ziyade maalesef Yslamcy tarih yalanlary. ?u an daha büyük bir tehlike arz ediyor bu camianyn tarih efsaneleri, komplo teorileri, uydurma kimlik ?ecereleri.

Tarih iman meselesi de?ildir. Tarih ara?tyrmadyr, ilimdir, okuyacaksyn ö?reneceksin fikir yürüteceksin kendince bir tasavvurun olu?acak. Yman edilecek bir ?ey de?il, hakiki bir bilgi kayna?y de?il, bir yorumdur. Tarih tarihçinin geçmi? hakkyndaki faraziyeleridir. Evet belgeler ve ba?ka kaynaklar kullanyr. Ama geçmi?teki olaylary her tarihçi farkly yorumlar. Herkes kendi be?endi?i tarihçinin pe?inden gider, mezhep gibi. Tarih eskiden köy odalarynda okunan siyerden, me?aziden ibaretti.

Ne zamanki ulus-devletler kuruldu, bu devletlere bir tarih yaratmak gerekiyordu. Bu ilk Almanlar’da ba?lady. Bu tarih hastaly?ymyz bize has bir ?ey de?il, bütün dünyada milletler kökenlerini ara?tyrmaya, di?erlerinden daha eski olduklaryny ispatlamaya, kahramanlyk hikayeleri ortaya çykarmaya ba?ladylar. Ulusçu elitler devlet kurdu, sonra bu devlete bir ulus yeti?tirdi. Ulus yeti?tirme de dil, tarih ve co?rafya e?itimiyle olur. Böylece okullarda milli tarih okutulmaya ba?landy. Herkes kendi tarihine iman etti. Sonra uluslar bu iman ettikleri tarihler u?runa birbirileriyle sava?tylar. Yçeriyi homojenle?tirdiler, sadele?tirdiler, kendilerine benzemeyen unsurlary öldürdüler ya da kovdular. Devletler daha önce din merkezli ya?amy? olan toplumlaryny ulus merkezli yaptylar. Ulus bilinci devletin istedi?i tarih ö?retilerek ?yrynga edilir. Bu yapylyrken dini literatür millile?tirilir. Böylece din ulus bilincini me?rula?tyryr. O yüzden Türkiye’de mesela Yslamcylyk epey bir ulusalcydyr, ço?u zaman bunun farkynda bile olmadan.

Tarih yazymy tarihçilerin istedi?i yönde gitmez, siyasilerin istedi?i yönde gider. Siyasiler nasyl bir tarih istiyorsa öyle bir tarih olu?turulur. Size bir örnek vereyim: Dersim hakkynda eskiden ne biliyordunuz? Dersim’de  Alevi Kürtler vardy isyan ettiler devlet bastyrdy, de?il mi? Peki, Dersim kökenli birisinin ana muhalefet partisinin ba?yna geçtikten sonra, iktidaryn Dersim’le ilgili devlet raporlaryny açyklamasynyn ardyndan olaya nasyl bakyyoruz?  Oradaki Alevi Kürtler’i çoluk çocuk demeden öldüren bir tek parti iktidary vardy diyoruz artyk. Dersimliler ma?dur, mazlum, devlet zulüm yapmy? diyoruz, de?il mi? Y?te siyasi bir amaçla devlet bir tarih anlayy?yny de?i?tirdi: Tarih, Dersim kökenli biri ana muhalefet partisi ba?kany olduktan sonra hükumetin ona kar?y kullandy?y bir silah oldu. Yani bakyn ne kadar siyasi bir ?ekilde tarihimiz de?i?iyor. Tarih ?i?ede durdu?u gibi durmuyor demek, günün siyasi ve sosyal ko?ullaryyla beraber o da sürekli de?i?iyor.

Soru cevap ?eklinde devam eden sohbetin sonunda katylymcylarla beraber konu?umuza üNDER’in yayynlary takdim edildi. 

Gecenin ikram sahibi Sebahattin Yyldyz idi.

18.1.2016 00:00:00